Gmina Kcynia
Powróć do: Poznaj Gminę

Położenie, historia, materiały o gminie

Gmina Kcynia to jedną z pięciu gmin powiatu nakielskiego w województwie kujawskopomorskim. Przepięknie ulokowane jest samo miasto Kcynia, którego panorama zachwyca wjeżdżających do miasta z każdej strony. Jest to bez wątpienia najbardziej malownicze, położone na wzgórzu morenowym (136 m n.p.m.) miasteczko na terenie Pałuk. Gmina Kcynia stanowi integralną część historycznego regionu Pałuk w północno - wschodniej części Wielkopolski. Leży w północnej części Pojezierza Gnieźnieńskiego, wchodzącego w skład Pojezierza Wielkopolskiego. Od 1.01.1999 r. miasto i gmina Kcynia przydzielona została do nowopowstałego powiatu nakielskiego w województwie kujawsko - pomorskim. Kcynia położona jest przy granicy z woj. wielkopolskim i sąsiaduje z gminami: Szubin, Nakło, Sadki, Żnin (województwo kujawsko – pomorskie) oraz Gołańcz i Wapno (województwo wielkopolskie).

Gmina Kcynia należy do największych pod względem powierzchni gmin województwa kujawsko – pomorskiego, zajmuje 29 702 ha. W skład gminy wchodzą: miasto i 54 wsie. Gmina ma charakter typowo rolniczy. Średnia wielkość gospodarstw indywidualnych wynosi 11,5 ha (około 1 200 gospodarstw indywidualnych), bonitacja gleb wynosi - 0,93. Uprawiane są głównie zboża - 63% powierzchni upraw, ale również ziemniaki - 11%, buraki cukrowe - 9%, pozostałe 17%. Ze względu na uwarunkowania glebowo - rolnicze można wyróżnić: część pradolinową (sołectwa: Mieczkowo, Ludwikowo, Piotrowo, Gromadno, nowa Wieś Notecka, Smogulecka Wieś, Sipiory, Dębogóra, Szczepice, Elizewo) o glebach torfowatych i łąkach, część południową, która wyraźnie różni się od poprzedniej pod względem rzeźby - teren jest tu bowiem głównie płaski lub niskofalisty o glebach bielicowych, płowych (tzw. płowoziemy). Kcynia jest ważnym węzłem komunikacyjnym. W Kcyni rozchodzą się drogi do Chodzieży, Gołańczy, Janowca Wlkp., Nakła, Szubina, Wągrowca, Wyrzyska i Żnina. Linie kolejowe używane są obecnie jednak tylko przez transport przemysłowy.

Ciekawe położenie gminy, obfitość kompleksów leśnych, bogata przeszłość historyczna miasta, zabytki oraz bogactwo świata zwierzęcego i runa leśnego zachęcają gości do łowiectwa, agroturystyki i wypoczynku w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Warunki inwestowania na terenie gminy są korzystne w takich dziedzinach jak: przetwórstwo rolno – spożywcze, przemysł drzewny, przemysł odzieżowy, produkcja materiałów budowlanych. Zapraszamy Państwa do naszego miasta i gminy. Mamy nadzieję, że malownicze okolice urzekną Państwa swoim pięknem i serdecznością mieszkańców oraz że staną się miejscem, do którego zechcą Państwo powracać.

Zachęcamy do przeczytania broszur informacyjnych o Gminie Kcynia. Właścicielem mapy oraz materiałów informacyjnych jest: Gmina Kcynia.

Poniżej znajdą Państwo materiały w wersji elektronicznej. 

Kiedy powstała Kcynia?

Najstarsze ślady osadnictwa znaleziono w obrębie dzisiejszego miasta z lat 4500 p.n.e. - 1800 p.n.e. Udokumentowane przez wykopaliska ślady ciągłego osadnictwa w Kcyni i okolicy sięgają IV i III tysiąclecia p.n.e. Natomiast pojawienie się koczowniczych grup ludzkich na naszym terenie można śmiało datować na 8000 lat p.n.e. O tym, że z dawien dawna w naszej okolicy zamieszkiwali ludzie, dowodzi choćby fakt odkrycia w miejscowości Iwno koło Kcyni pozostałości lokalnej kultury zwanej od miejsca odkrycia w fachowym piśmiennictwie archeologicznym - iwieńską, a będącą odmianą kultury unietyckiej. Podczas prac ziemnych przy ul. Sądowej nieopodal centrum naszego miasta znaleziono prawie kompletną urnę popiołową. Wiek znaleziska określono na 2500 lat. Na pytanie, kiedy dokładnie powstało miasto, nie można jednoznacznie odpowiedzieć. Za oficjalną datę narodzin miasta przyjmuje się 29 czerwca 1262 roku, kiedy to książę Bolesław Pobożny nadał rycerzom Rynerowi i Janowi miasto swoje Kcynia do lokowania na prawie niemieckim. W dokumencie lokacyjnym opublikowanym drukiem przez hrabiego Raczyńskiego w Kodeksie Dyplomatycznym Wielkopolski w 1878 r. czytamy: Przekonani o wierności znanych nam ludzi Rynera i Jana dajemy im miasto nasze, aby je na prawie niemieckim lokowali. Słowo "miasto", a nie wieś, napisane jest wyraźnie po łacinie. W dokumencie podkreślono, iż Kcynia uzyskała te same prawa, co wcześniej lokowane Gniezno i Poznań. Tadeusz Pietrykowski w swej pozycji "Z przeszłości Kcyni" pisze: "Kiedy Kcynia jako osada powstała, nie wiadomo i dziś stwierdzić trudno. Pewnem jest atoli, że Kcynia jako miasto na prawie niemieckim istnieje od roku 1262, jak wynika z różnych dokumentów." Przedtem Kcynia była prawdopodobnie miasteczkiem na prawie polskim. Możliwe także jest, że Kcynia była przedtem wioską, bo Długosz pisze, wspominając o umowie w Kcyni, że zjechano na wzajemną umowę do wsi Kcyny roku 1256. Kościół poklasztorny www.kcyniaklasztor.pl z figurkami. Jeszcze przed rokiem 1262 w Kcyni Władysław Herman (1081-1102) miał wybudować kościół św. Idziemu (rok 1086) poświęcony. Potwierdzają to również inne źródła. Pewnym jest, że książę Władysław Herman nie fundowałby kościoła w jakiejś osadzie rybaków i drwali o podrzędnym znaczeniu. Nawet, biorąc pod uwagę ówczesne sposoby komunikacji społecznej, nie wiedziałby o jej istnieniu. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego - Roman Gródecki, Stanisław Zachorowski i Jan Dąbrowski - piszą w Dziejach Polski średniowiecznej o zawarciu 30 listopada 1223 roku pokoju w Kcyni pomiędzy wojującymi ze sobą książętami: Odonicem i Władysławem Laskonogim.

Skąd pochodzi nazwa miasta?

Pochodzenie nazwy "Kcynia" nie zostało w pełni wyjaśnione. Legenda opowiada, iż w dawnych czasach osadę na wzgórzu oblewały wody, po których... korabie pływały. Od znalezionej w pobliżu kotwicy miałaby pochodzić nazwa miasta. Ostatnio przyjmuje się hipotezę o pochodzeniu tej nazwy od staropolskiego słowa "kca", które oznaczało wówczas budowlę z drewna. Stąd można przypuszczać, iż nazwa miasta ma związek z konstrukcją drewnianą, grodem na wzgórzu. Co do pochodzenia nazwy miasta są różne wersje - twierdzi w swej książce Tadeusz Pietrykowski. Jedni twierdzą, że nazwa ta pochodzi od słowa "koftfica". Miały być tutaj dawniej wody i moczary, w których przy zakładaniu osady znaleziono kotwice. Jeszcze dzisiaj (1928 r.) okolica Kcyni, a zwłaszcza północna, za Grabowem położona (tzw. Bielawy) w czasie roztopów pełna jest wody. Dawniej, jak opowiadają starzy kcynianie, przez te łąki, z powodu bagien, trudno było się przedostać. Gdy bydło na łąkach wypasano, niemal codziennie topiła się tam krowa. Dzikie gęsi gnieździły się w pobliżu. Także między starym cmentarzem a dzisiejszą gazownią była dawniej woda. Także niedaleko miejsca, gdzie dziś znajduje się dworzec kolejowy, istniały dawniej moczary. Inne podanie głosi, że w osadzie Kcynia zwanej za czasów, gdy w okolicach tutejszych zaprowadzano chrześcijaństwo, gromadzono lud okoliczny, mający być ochrzczony, i że więc od słowa "krzest", "chrzest", "chrzcić" ma się wywodzić nazwa Kcynia. W ostatnim zaś czasie ks. Stanisław Kozierowski (1925 r.) ogłosił pracę o pierwotnym osiedleniu ziemi gnieźnieńskiej wraz z Pałukami, w której znajdujemy ciekawe szczegóły co do nazwy Pałuk i miejscowości leżących na Pałukach, a także Kcyni. O ile chodzi o nazwę "Kcynia", Kozierowski zalicza ją do nazw po części nie wyjaśnionych, a pochodzących z bardzo dawnych czasów. O Kcyni samej pisze: Kcynia, dziś miasto, a niegdyś stary gród z r. 1262 Kcina, ma odpowiednik w guberni Kałuskiej (...) W pobliżu Kcyni mamy nazwy osad przypominające nazwy na Białorusi, jak Pińsko. Z tego powodu pisze ks Kozierowski: Gdy uwzględnimy jeszcze wielkopolskie nazwy: Wełnę, Kopyl, Kynię, Pratwę i ich niemal równobrzmiące odpowiedniki ruskie, musimy przyjąć jakiś dawny związek szczepowy. Na podstawie Kodeksu Wielkopolskiego według pracy H. Wutte'go nazywała się Kcynia (Kręcenia) 1262 Kcyna, 1266 Kczina, 1277 Kcyn, 1420 Kcynia, 1458 Kczynya, 1840 Kczynija, Cczina dalej opidum Kczinensis lub Cczinensis. Niemcy przekształcili nazwę Kcynia na "Exin". Tyle Pietrykowski. Z kolei Alojzy Szudrowicz w książce "Kcynia. Szkice z dziejów miasta i okolic", dodaje: (...) jedna z hipotez mówi o topograficznym przeniesieniu nazwy rzeczki, strumienia zwanego Kcynką, inna znowu sugeruje dzierżawcze pochodzenie nazwy od osoby "Kret". Nazwisko to pierotnie w dopełniaczu powinno brzmieć "Krta", a jeśli dodamy sufiks nazwy miejscowej "ynia" otrzymamy "Krtynia". W wyniku rozwoju fonetycznego nazwa ta mogłaby ulegać kolejnym zmianom, mielibyśmy więc Krtynię, Krztynię, Krzcynię i w końcu Kcynię. S. Rospond jako hipotezę przedstawia pochodzenie nazwy od "Kca", która w języku staropolskim oznacza szopę z desek. Stąd można przypuszczać, iż nazwa pochodzi od grodu zbudowanego z drewna. Natomiast historyk-amator Andrzej Stempniewski wywodzi pochodzenie nazwy Kcynia od staropolskiego "Krca" - trzcina. Jest to też prawdopodobne, ponieważ sporo trzciny pod Kcynią, a nawet w granicach administracyjnych miasta rośnie.

Pliki do pobrania:

Ulotka Czochralski.pdf
Format: pdf, 8.75 MB
Informator o Gminie-wersja w j.polskim
Format: pdf, 1.59 MB
Informator o Gminie-wersja w j.angielskim
Format: pdf, 8.17 MB
Informator o Gminie-wersja w j.niemieckim
Format: pdf, 9.3 MB
Kcyńskie Smaki
Format: pdf, 6.48 MB